دشتی که شهر باستانی یزد در ان تکوین یافته در فضای دره مانندی بزرگ میان دو رشته کوه واقع شده

گستره این دشت از دامنه های شیر کوه در جنوب اغاز می شودو با شیب ملایمی تاکویر سیاه کوه در شمال ادامه میابد .

گودی های شمالی دشت حوضه ابریز جریانهای مختلف جلگه یزد ونیز بستر خشک یکی از دریاچه های فلات مرکزی است که در روند دگرگونیهای اب وهوای این ناحیه اقلیمی در هزاره های پیش از میان رفته

نشانه های زمین شناسی و اسناد وروایات تاریخی حاکی از ان است که پیش از دوره های کم باران وخشک هزاره های اخیر نهر ها وجویبارهاوچشمه های متعددی به صورت ابهای سطحی از جنوب به شمال این دشت در جریان بوده ومنشا پیدایش کانونهای اولیه تجمع انسانها گردیده است .

رومن گیرشمن محققوایران شنا س فرانسوی عقیده دارد که بخش مرکزی فلات ایران که امروزه یک بیابان  شوره زار است زمانی یک دریا چه بزرگ داخلی بوده که به تدریج به دریاچه های کوچکتری تقسیم شده و از ده هزار سال پیش سواحل رسوبی دریاچه یاد شده تبدیل به مراتع وبوته زارها یی شدند که انسان در ان سکونت یافت .

کویر نمک اردکان یکی از حوضه های ابریز قدیم است که بر اساس روایات مختلف بخشی از یک دریاست 

بر این اساس بیابانها ودشتهای برهنه اردکان تا یزد را باید عرصه بوته زارها وچراگاههایی دانست که در دوره حیات دریاچه یادشده (۷۰۰۰سال قبل) نخستین جماعتهای انسانی در ان استقرار یافته اند.

مجومرد قدیم یا شهر کهنه .

مجومرد که در ان نام ونشانی از قدمت نهفته از نخستین خاستگاه ان اطلاعات روشن وواضحی در دست نیست .تنها دیوارها ابنیه ها وخرده سفالهایی که شهر در مسیر حرکت بالاجبار خود از غرب به شرق بر جای نهاده میتوان مشاهده نمود .

چنانچه این خرده سفالها وباقیمانده دیوارهای زیر شن را درحل معمای تاریخ مجومرد راهنمای خویش قرار دهیم ما را به مسافتهای بسیار دورتر از انچه اکنون شهر در ان قرار گرفته میبرد.

نخستین خاستگاه شهر را احتمالا باید در سواحل دریاچه یاد شده دانست در یاچه ای که انرا برخی در یای ساوه هم میدانند

ظاهرا شهر در قسمت جنوب غربی دریاچه یاد شده قرار داشته . البته پذیرفتن این مطلب با توجه به اهمیت ونقش اب در حیات ادمی وابادانی شهرها وتوجه ای که دین زرتشت به اب داشته چندان دور از ذهن به نظر نمی رسد .

بر این اساس با توجه به وفور اب ومراتع سرسبز این دشت که توجیهی کامل برای امرار معاش انسان عهد قدیم را مهیا نموده بود نخستین کانونهای تجمع انسانی منطقه در این مکان شکل گرفته است .

با این همه با استناد به منابع تاریخی وویرانه های بر جای مانده در این مسیر ووسعت وپهناوری سرزمین مورد بحث علاوه بر مجومرد  باید ابادیهای دیگری نیز در این دشت شکل گرفته باشد چنانچه مولف            نامعلوم هفت کشور (صوره اللقالیم) و محمد مستوفی بافقی در کتاب جامع مفیدی به ذکر شهر باستانی اسفنجرد ذرکنار مجومرد پرداخته و بنای شهر اسفنجرد را به  اسفندیار فرزند گرشاسب نسبت داده شده ودر کتاب جامع مفیدی از گذشته اباد ومعمور شهر وقلعه مستحکم ان یاد شده

با تغییر ساختار جغرافیایی واقلیمی منطقه که بر زندگی اجتمایی ساکنان منطقه تاثیر فاحش نهاده بود 

 موجبات حرکت تدریجی شهر را به سوی منابع جدید اب فراهم نمود .علاوه بر ان حرکت شنهای روان که با کویری شدن منطقه شکل تازه ای بخود گرفته بود تحدیدی جدی برای مزارع وکشتزارها محسوب می شد وتمامی خانه ها را زیر خود مدفون می ساخت  وچون جهت وزش بادها ازغرب به شرق بود روستای مجومرد به همراه اسفنجرد به مرور زمان وطی سالیان دراز بسوی شرق کشیده میشدند وتنها اثار وبناهای گلی مدفون در شن که امروزه هم هنوز در زیر شن مدفونند از خود به یادگار باقی میگذاشتند 

کاسه رود یا ابراه سگزه که در منابع قدیم چون  صورتاللقلیم  از ان یاد شده به همراه ابراه های دیگر ی که احتمالا وجود داشته وامروزه نشانی از انها نیست را باید اخرین پناهگاهای طبیعی ساکنان مجومرد قدیم واسفنجرد دانست .

محمد مستوفی بافقی که در دوران صفویه خود از ویرانه های اسفنجرد در کنار مجومرد بازدید کرده ضمن توصیف گذشته باستانی اسفنجرد از احیای قنات ان روستا بدست عزالدین لنگر در دوران بعد از اسلام وانتقال اب ان به روستای عزاباد خبر میدهد.

اصولا تخریب بیشتر اسفنجرد در قبال مجومرد نشان از ان دارد که اسفنجرد با قرار گرفتن در غرب مجومرد به عنوان سپری بوده که مجومرد را تا حدی از حرکت شنهای روان مصون میداشته که با خالی شدن روستای اسفنجرد از سکنه مجومرد مورد اسیب بیشتری قرار گرفته .

زمان دقیق تخلیه اسفنجرد معلوم نیست ولی شواهد نشان میدهد که تا قرن هشتم دارای سکنه بوده .

ودر کنار مجومرد با هم به حیات خود ادامه میداده اند .

مسجد ریک مجومردکه روزگاری مرز مجومرد واسفنجرد بوده شاهی است بر این مدعا .

خانقاه بی نشان مجومرد که به نقل از جامع الخیرات از موقوفات رکن الدین در مجومرد بودهبایستی در نزدیکی همین مسجد باشد .

اسیاب قدیمی ریگ مجومرد که در زمان احیای قنات اسفنجرد بدست عزالدین لنگر  توسط اهالی مجومرد بر روی این قنات ساخته شده بود وتا ۳۰۰ سال قبل مورد استفاده قرار میگرفت دلیل دیگری برای همسایه بودن اسفنجرد و مجومرد دارد  لازم به ذکر است که این اسیاب تا سال ۱۳۵۷ برج ان که پر از شن شده بود پیدا بود ودر این سال برای زیر کشت بردن زمینهای اطراف ان توسط بولدوزر کاملا پر از ریگ شد وامروزه در زیر شن قرار گرفته وهنوز سازمان میراث فرهنگی اقدامی برای ان انجام نداده .

همچنین برخی از وجود مسجدی بسیار قدیمی در نواحی غربی تر از مسجد ریگ یاد میکنند که در زیر شنهای روان قراردارد وهر از گاهی با حرکت شنها گوشه ای از ان پیدا میشود .

قلعه قدیمی مجو مرد که در سال ۱۳۸۴ توسط اداره اموزش وپرورش تخریب شد نمونه ای دیگر از اثار تاریخی رضوانشهر بود .

شهر کهنه یا مجومرد قدیم که تنها بازمانده از دوران شکوه وجلال شهر در طی ان قرون متمادی ودورنمای یک بهشت گم شده برای  رضوانشهر است که ساکنان ان در طی قرون متمادی به هنگام ترک سرزمین خویش انرا در پس پشت نهادند وخاطرات انرا بعدها در هاله ای از نور قهرمانی زنده نگاه داشتند و به فرزندان خود نسل به نسل انتقال می دادند .

این سرزمین فرخنده اما از یاد رفته چنانکه از روایات محلی بر میاید گهگاه تصور یک محیط افسانه ای یا یک دوران زندگی بدوی را به ذهن میاورد .

ولی به هر حال نام ووصف این شهر قدیمی نشان میدهد که این شهر فراموش شده می بایست ورای رمز وداستان نشانه ای از واقعیت هم داشته باشد واز دیوارها وابنیه های زیر شن وخرده سفالها وسکه هایی که در این بیابانهای بی فریاد دیده میشود میتوان تصویری از مدنیت وشهر نشینی مجومرد را در ذهن مجسم نمود .